Trong bối cảnh hậu COVID-19, cùng với sự bùng nổ của chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, thị trường lao động Việt Nam đang chứng kiến sự dịch chuyển mạnh mẽ về nhu cầu nhân lực. Không ít sinh viên tốt nghiệp nhưng vẫn thất nghiệp, trong khi doanh nghiệp lại thiếu hụt nhân lực có kỹ năng phù hợp. Vấn đề cốt lõi không nằm ở việc “thiếu việc làm” mà là sự mất cân đối giữa chương trình đào tạo và yêu cầu thực tế của thị trường lao động. Để tránh rơi vào nhóm “cử nhân thất nghiệp”, việc lựa chọn ngành học cần dựa trên các xu hướng dài hạn và nhu cầu thực tế.
Ngành nghề nào sẽ lên ngôi?
Theo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, giai đoạn 2021–2030, nhu cầu lao động có trình độ cao sẽ tăng mạnh ở các lĩnh vực:
- Công nghệ thông tin, dữ liệu và chuyển đổi số
- Y tế và chăm sóc sức khỏe
- Công nghiệp chế biến – chế tạo công nghệ cao
- Tài chính – ngân hàng, logistics
- Năng lượng và môi trường
- Giáo dục – đào tạo nghề chất lượng cao
Dự kiến, nhóm ngành kỹ thuật – công nghệ – máy tính sẽ chiếm khoảng 35–40% tổng nhu cầu tuyển dụng tại các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng từ năm 2025 trở đi.
Công nghệ thông tin và Khoa học dữ liệu, ngành “khát” nhân lực thời đại mới
Theo Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực TP.HCM, nhóm ngành Công nghệ thông tin (CNTT) chiếm hơn 20% tổng số việc làm mới trong quý IV/2024. Không chỉ các công ty công nghệ, mà các tập đoàn tài chính, bán lẻ, sản xuất cũng ráo riết tìm kiếm kỹ sư phần mềm, chuyên gia AI, phân tích dữ liệu với mức lương khởi điểm từ 15–25 triệu đồng/tháng.
Cơ hội việc làm đến năm 2030:
- Kỹ sư AI/ML, Blockchain Developer
- Data Analyst, Data Engineer
- Chuyên viên An ninh mạng
- UX/UI Designer, Fullstack Developer
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất của sinh viên ngành CNTT là thiếu kỹ năng thực hành, ngoại ngữ yếu và không theo kịp tốc độ phát triển công nghệ.
Ngành Y tế – Sức khỏe, nguồn việc làm nhu cầu không bao giờ bão hòa
Theo WHO, Việt Nam đang thiếu gần 20.000 bác sĩ và hơn 50.000 điều dưỡng để đạt ngưỡng khuyến nghị về tỷ lệ nhân viên y tế trên dân số. Dịch COVID-19 càng làm rõ sự thiếu hụt này, đặc biệt ở các vùng sâu, vùng xa.
Nhu cầu cao ở các vị trí:
- Bác sĩ đa khoa, bác sĩ gia đình
- Điều dưỡng, kỹ thuật viên xét nghiệm
- Tâm lý học lâm sàng, phục hồi chức năng
- Dược sĩ lâm sàng
Dù là ngành học dài hơi, tốn kém nhưng Y tế – Sức khỏe luôn đảm bảo đầu ra nếu sinh viên có thái độ học tập nghiêm túc.
Kinh doanh – Marketing – Tài chính, cạnh tranh và cơ hội mới
Kinh tế – kinh doanh vẫn giữ tỷ trọng lớn trong nhu cầu lao động, nhưng yêu cầu tuyển dụng đã thay đổi. Doanh nghiệp không còn cần cử nhân “giỏi lý thuyết”, mà cần những người có tư duy dữ liệu, am hiểu công nghệ và có khả năng thích nghi nhanh.
Những kỹ năng quan trọng:
- Marketing số, phân tích hành vi khách hàng
- Quản lý chuỗi cung ứng, thương mại điện tử
- Tài chính công nghệ (Fintech), blockchain ứng dụng
Sinh viên khối kinh tế truyền thống đang dần bổ sung kỹ năng phân tích dữ liệu (SQL, Power BI, Google Analytics…) để gia tăng cơ hội cạnh tranh trên thị trường lao động.
Lao động kỹ thuật cao lên ngôi
Theo Chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam đến 2030, chế biến – chế tạo công nghệ cao là lĩnh vực trọng điểm. Tuy nhiên, tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề chỉ đạt khoảng 26%, dẫn đến thiếu hụt lớn ở các vị trí:
- Kỹ sư cơ điện tử, tự động hóa
- Lập trình hệ thống nhúng
- Vận hành robot công nghiệp
Hiện nay, nhiều khu công nghiệp lớn như Bình Dương, Đồng Nai, Bắc Ninh vẫn phải tuyển kỹ sư từ các địa phương khác vì thiếu hụt nhân lực tại chỗ.
Năng lượng tái tạo – môi trường: Ngành mới nổi, nhiều cơ hội
Với mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Việt Nam đang mở ra cơ hội lớn cho các lĩnh vực năng lượng tái tạo, kỹ sư điện – điện tử, quản lý môi trường và chuyên gia khí hậu.
Vị trí tiềm năng:
- Kỹ sư hệ thống điện mặt trời, điện gió
- Chuyên viên môi trường doanh nghiệp
- Tư vấn phát triển bền vững
Lợi thế của ngành này là mức độ cạnh tranh còn thấp, đồng thời sinh viên có nhiều cơ hội học bổng và làm việc tại thị trường quốc tế.
Chọn đúng ngành, học đúng cách để mở rộng cánh cổng sự nghiệp
Không có ngành nào “đảm bảo 100% có việc làm”, nhưng nếu chọn ngành theo xu hướng phát triển dài hạn, kết hợp với kỹ năng thực tế, ngoại ngữ tốt và khả năng thích nghi, thì rủi ro thất nghiệp gần như bằng 0.
Ba yếu tố cần cân nhắc khi chọn ngành:
- Xu hướng xã hội: Dựa trên dự báo thị trường và báo cáo nhân lực.
- Thế mạnh bản thân: Năng lực học tập, kỹ năng mềm và sở thích lâu dài.
- Tư duy học suốt đời: Công nghệ luôn thay đổi, việc học tập liên tục là chìa khóa thành công.
Giảng viên
Đặng Kim Thi
